تاریخچه
آجر واژه‌ای بابلی است و از قدیمیترین مصالح ساختمانی مورد استفاده بشر پس از سنگ است. خشت‌های پخته از هزاره چهارم پیش از میلاد به‌دست بابلیان ساخته می‌شده است که بر روی آن‌ها فرمان‌ها، منشورها و قوانین را می‌‌نوشتند. بزرگترین و قدیمی ترین اثر معماری آجری ایران پیش از اسلام معبد چغازنبیل در خوزستان است که به دوران عیلامی تعلق دارد.
آجر در دوره قبل از اسلام بیشتر جنبه استحکامی و کاربردی داشته‌است. بعد از اسلام ضمن دارا بودن جنبه استحکامی جنبه تزیینی نیز پیدا می‌نماید.
آجرکاری را در دوران‌های مختلف تاریخی پس از اسلام به پنج دوره تقریبی بشرح زیر تقسیم شده است.
- دوران اول (سامانی، غزنوی، ال زیار و آل بویه)
- دوران دوم (سلجوقیان و خوارزمشاهیان)
- دوران سوم (ایلخانیان، تیموریان و آل مظفر)
- دوران چهارم (صفویه)
- دوران پنجم (زندیه و قاجاریه)
آجر یکی از قدیمیترین مصالح ساختمانی شناخته شده می‌باشد. آجر سنگی است مصنوعی که در سه نوع رسی، ماسه آهکی و بتنی ساخته می‌شود. نوع رسی آجر از پختن خشت (گل شکل داده) و نوع ماسه آهکی آن از عمل آوردن خشت ماسه آهکی (که از فشردن مخلوط همگن ماسه سیلیسی و آهک در قالب ساخته می‌شود) با بخار تحت فشار زیاد بدست می‌آید. آجرهای بتنی همانند بلوک‌های سیمانی تهیه می‌شوند.
آجر در شکل‌های گوناگون تولید شده و در نماسازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. نماهای آجری به علت دوام زیاد، تطبیق پذیری، صرفه اقتصادی، مقاومت در برابر آتش و ظاهر زیبا مورد توجه‌اند. علاوه بر این نماهای آجر نیاز کمی به نگهداری و تعمیر دارند و برای ساختمان‌هایی با ارتفاع‌های مختلف قابل استفاده‌اند.
آجرهایی که برای نماچینی به‌کار می‌روند در رنگ‌های زرد کم‌رنگ که به آن آجر سفید و زرد پررنگ که به آن آجر بهی می‌گویند و هم‌چنین آجر قرمز رنگ روشن یا قرمز رنگ سیر موجود است. ارتفاع آجرهایی که در نما کار می‌شوند ممکن است 3 ،4 یا 5 سانتی‌متر باشد. ولی دو بعد دیگر این آجرها هم مانند سایر آجرهای فشاری یا ماشینی 20*10 می‌باشد. البته در سالیان اخیر آجرهای نما با عرض کم نیز به‌عنوان آجرنمای نازک (آجر پلاک) متداول شده است.
(سازمان برنامه و بودجه کشور/دستورالعمل طراحی سازه‌اي و الزامات و ضوابط عملکردي و اجرایی نماي خارجی ساختمان‌ها/ ضابطه شماره 714/مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی صفحه 7)
آجر یکی از مظاهر انعکاس هنر ایرانی در معماری این سرزمین است. هنرمند ایرانی از ابتدای کار و از هنگام به کار گیری آجر که از مصالح اولیه احداث بنا به شمار می رفته، زیباترین نقش‌ها و طرح‌ها را هنگام احداث دیوارها، پوشش گنبدها، ایجاد گوشه‌ها، مقرنس‌ها وطاق‌نماها خلق کرده است. آجر فقط پرکننده‌ی جرزها و پوشاننده احجام و جدا کننده آن‌ها از یکدیگر نیست بلکه به عنوان یک عنصر کامل در معماری ایرانی به کار رفته است. آجرها در ترکیبشان با یکدیگر تابع ریتم و هندسه‌ی خاصی هستند؛ که ازآن در تمام زمینه‌های ایستایی، استاتیکی، اسکلت‌سازی و آذینی استفاده شده است. آجر در ابتدا به عنوان عنصر اصلی بنا و فرم دهنده مورد استفاده قرار می‌گرفت. دیری نپایید که نقش تزیین کننده آن را نیز بر عهده گرفت.
آجر به‌عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده است و امروزه مزایای بی‌شمار آن باعث شده تا هم‌چنان طراحان از این متریال در اجرای نماهای ساختمان بهره ببرند. شاید تا قبل از این، برای ایجاد نماهای طبیعی و سنتی از آجر استفاده می‌شد، با وجود اینکه آجر یکی از متریال قدیمی در عرصه طراحی نماست، با این وجود باز هم می توان از آن در نماهای شیک و مسکونی استفاده کرد.
هم‌چنین کنتراست رنگ آجرها و تضاد رنگ قسمت جلویی و عقبی نما یکی از دلایلی است که طراحی نما را به سبک مدرن نزدیک کرده است. هر چند این سادگی بیرونی در واقع پوششی برای معماری پیچیده داخلی است.
نماهاي آجري به علت دوام زیاد، تطبیق پذیري، صرفه اقتصادي، مقاومت در برابر آتش و ظاهر زیبا مورد توجه‌اند. آجرهایی که براي نماچینی به کار می‌روند در رنگ‌هاي زرد کم‌رنگ که به آن آجر سفید می‌گویند و زرد پررنگ که به آن آجر بهی می‌گویند و هم‌چنین آجر قرمز رنگ روشن یا قرمز رنگ سیر موجود است. ارتفاع آجرهایی که در نما کار می‌شوند ممکن است 3 ،4 یا 5 سانتی‌متر باشد ولی دو بعد دیگر این آجرها هم مانند سایر آجرهاي فشاري یا ماشینی 20×10 می‌باشد. البته در سالیان اخیر آجرهاي نما با عرض کم نیز به عنوان آجر نماي نازك (آجر پلاك) متداول شده است.[1] علاوه بر این نیاز کمی به نگهداري و تعمیر دارند و براي ساختمان‌هایی با ارتفاع‌هاي مختلف قابل استفاده‌اند.
[1] سازمان برنامه و بودجه کشور/دستورالعمل طراحی سازه‌اي و الزامات و ضوابط عملکردي و اجرایی نماي خارجی ساختمان‌ها/ضابطه 714
